Ο Θεσμός του κοινοτικού γεωπόνου στην περιοχή μας

Η δομή της γεωργίας στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα στον τόπο μας (και γενικότερα φυσικά στην Ελλάδα) ήταν εντελώς διαφορετική από τη σημερινή.
Τότε στο χωριό υπήρχε το «Αγροτικό Συμβούλιο» που ρύθμιζε τα αγροτικά θέματα με κυρίαρχο το θέμα της ασφάλειας της γεωργοκτηνοτροφικής παραγωγής, δηλαδή της λειτουργίας της αγροφυλακής. Για το θέμα αυτό υπάρχουν δημοσιευμένες πληροφορίες τόσο στον «Αντίλαλο» όσο και στο βιβλίο «σελίδες Ιστορίας της Κοινότητας Βρίσας».
Ένας άλλος θεσμός που συναντιέται την περίοδο αυτή είναι ο θεσμός του κοινοτικού γεωπόνου. Ο γεωπόνος αυτός στην περιοχή μας είχε την ευθύνη των κοινοτήτων Βρίσας, Πολιχνίτου, Βασιλικών, Λισβορίου και Αγιάσου, υπαγόταν στην γεωργική υπηρεσία Λέσβου και δέχονταν την εποπτεία και από τον επαρχιακό γεωπόνο Πλωμαρίου.
Τον κοινοτικό γεωπόνο πλήρωναν οι κοινότητες τις οποίες εξυπηρετούσε. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι και τη δεκαετία του 1950 και προκαλούσε πολλές αντιδράσεις στις τοπικές αρχές.
Το έργο του κοινοτικού γεωπόνου ήταν να βρίσκεται κοντά στον παραγωγό ή μάλλον καλύτερα κοντά στην παραγωγή. Γιατί και σήμερα οι γεωπόνοι βρίσκονται κοντά στον παραγωγό αλλά όχι κοντά στην παραγωγή. Ασχολούνται ιδιαίτερα με τις επιδοτήσεις, με τις εντάξεις σε διάφορα ευρωπαϊκά προγράμματα, με τη διενέργεια σεμιναρίων.
Το έργο του κοινοτικού γεωπόνου στην περιοχή μας θα το σκιαγραφήσουμε με βάση τα αντίγραφα αλληλογραφίας του με τη γεωργική υπηρεσία κατά το έτος 1938, τα οποία ήρθαν στη Βιβλιοθήκη του χωριού μας από τον Δ.Λ.
Με βάση αυτήν την αλληλογραφία διαπιστώνουμε ότι ο κοινοτικός γεωπόνος (με το όνομα Ε. Αμανάκης) ασκούσε κύριο ρόλο στη διεξαγωγή δυο σημαντικών καινοτομιών στην γεωργία. Η μια καινοτομία ήταν το περιφερειακό σχολείο κλαδέματος. Όπως προκύπτει από την αλληλογραφία την εποχή εκείνη στην περιοχή μας δεν υπήρχαν έμπειροι και καλοί κλαδευτές για την ελιά. Γι αυτό έρχονταν κλαδευτές από τα Πλωμαριτοχώρια και ιδιαίτερα το Ακράσι και το Αμπελικό. Η ανάγκη αυτή οδήγησε την υπηρεσία να θεσπίσει σχολεία κλαδέματος τα οποία παρακολουθούσαν όσοι ήθελαν –ύστερα από κλήρωση- και μάλιστα αμοιβόμενοι . Ο τεχνίτης δάσκαλος έπαιρνε 100 δραχμές και οι εκπαιδευόμενοι 25 δραχμές μεροκάματο. Την όλη διαδικασία κατηύθυνε και εξυπηρετούσε ο κοινοτικός γεωπόνος.
Μια δεύτερη καινοτομία της εποχής εκείνης αφορούσε την προώθηση των χημικών λιπασμάτων τα οποία ήταν άγνωστα στον κόσμο, ο οποίος είχε πολλές αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητά τους. Για το λόγο τούτο υλοποιούνταν ο λεγόμενος «αποδεικτικός λιπασμάτων» Δηλαδή σε ένα κτήμα –στο χωριό μας του Μανώλη Μανώλα- γινόταν σπορά ενός είδους και λίπανση κατά τμήματα του κτήματος με διαφορετικής σύστασης μίγμα λιπασμάτων και στο τέλος έβλεπαν τα αποτελέσματα. Μέχρι τότε η λίπανση γινόταν μόνο με κοπριά από τα ζώα και μάλιστα σε μικρό βαθμό. Παράλληλα γινόταν και σκαλιστική καλλιέργεια.
Ο κοινοτικός γεωπόνος ασχολούνταν και με μικρότερες και πρακτικότερες ανάγκες των αγροτών. Προσπαθούσε να εξασφαλίσει από την γεωργική υπηρεσία ή από άλλους καλλιεργητές και να διαθέσει στους αγρότες εμβόλια για οπωροφόρα δέντρα (απιδιές, ροδακινιές, μηλιές κ.λ.π.) Προμηθεύονταν δηλητήρια και ειδικές συσκευές για τη χρήση τους για την καταπολέμηση του πρασίγγουρα (διθειούχο άνθρακα) και των αρουραίων (στριχνοσίκαλη) καθώς επίσης και απολυμαντικού για την απολύμανση του σιταριού.
Μια ακόμα καινοτομία της εποχής ήταν η χρήση «σπαρτικής μηχανής» για να την γνωρίσουν οι αγρότες οι οποίοι και πάλι δυσπιστούσαν για την αποτελεσματικότητά της («με δυσκολία επείσαμεν τους παραγωγούς να την χρησιμοποιήσουν»).
Στα καθήκοντά του ήταν επίσης να στέλνει κάθε μήνα έκθεση για την πορεία των καλλιεργειών (δημητριακών, ελιών, ψυχανθών, καπνού, αμπελιών, οπωροφόρων) στην περιοχή ευθύνης του. Αυτή περιλάμβανε τις μετεωρολογικές συνθήκες (βροχή, χιόνι, θερμοκρασία, κατεύθυνση και ένταση των ανέμων) που είχαν επικρατήσει στην περιοχή. Ακολουθούσε η διαπίστωση για την ανάπτυξη των φυτών και την πρόοδο των εργασιών. Για το μήνα Φεβρουάριο του 1938 αναφέρει ότι στα χωριά του Πολιχνίτου είχε τελειώσει η ελαιοσυλλογή ( με παραγωγή Βρίσας 1200 μόδια, Πολιχνίτου 4000, Βασιλικών 1300 και Λισβόρι 900 μόδια) ενώ στην Αγιάσο χρειάζονταν ακόμα ένα μήνα. Επίσης αναφέρεται στον όγκο της κτηνοτροφικής παραγωγής και από τα δυσανάγνωστα γράμματα καταφέραμε να βρούμε ότι στη Βρίσα υπήρχαν 300 ποιμενικά πρόβατα και 500 οικόσιτα καθώς και 300 οικόσιτες κατσίκες απ’ τα οποία παράγονταν το χρόνο περίπου 80,000 οκάδες γάλα και 850 οκάδες μαλλί. Αναφέρεται μάλιστα ότι στην περιοχή ευθύνης του το πλεονάζον γάλα γίνονταν τουλουμίσιο τυρί.
Ο κοινοτικός γεωπόνος ήταν υπεύθυνος να πάρει δείγματα λαδιού, καπνού (μυρωδάτος Σμύρνης), και τυριών και να τα προωθήσει στη γεωργική υπηρεσία.
Τέλος στις αρμοδιότητές του ήταν και η υποβολή προτάσεων για την επέκταση των καλλιεργειών και την αντιμετώπιση προβλημάτων. Προτείνει ανάμεσα σε άλλα να φυτευτούν τα πρανή της Μεγάλης Λίμνης με απιδιές, μηλιές και κυδωνιές, να αξιοποιηθεί ο ελώδης κάμπος των Βασιλικών με αποστράγγιση και δημιουργία συνεταιρισμού και να βελτιωθούν οι αγροτικοί δρόμοι (για τους οποίους οι κοινότητες έπρεπε να διαθέτουν τα έσοδα από τα ταγαρέλαια) που βρίσκονταν σε άσχημη κατάσταση με την καθιέρωση προσωπικής εργασίας.