Από τον Στέργιο K. Στεργίου Μηχανικό Α’ Τάξεως Ε.Ν.
Δυό λόγια για Υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ
Τα τελευταία χρόνια μπήκαν στην καθημερινότητα μας λέξεις που τις ακούμε και τιςχρησιμοποιούμε, χωρίς να γνωρίζουμε τι ακριβώς σημαίνουν.Αποφάσισα λοιπόν να ασχοληθώ με αυτές, σε συνδυασμό με τα εθνικά μας θέματα πουκαι πάλι βρίσκονται στο προσκήνιο.
Η Υφαλοκρηπίδα είναι τμήμα του παράκτιου βυθού της θαλασσας. Ο ορισμός της κατα την Ωκεανογραφία είναι το τμήμα το οποίο αποτελεί την ομαλή προέκταση της ακτής κάτω απότην επιφάνεια της θάλασσας ως το σημείο στο οποίο αυτή διακόπτεται απότομα. Η υφαλοκρηπίδα διακόπτεται εκεί όπου ο βυθός αποκτά απότομη κλίση 30-45 μοίρες. Το τμήμα με την απότομη κλίση ονομάζεται υφαλοπρανές. Το πλάτος της υφαλοκρηπίδαςποικίλλει ανάλογα με τη μορφολογία της κάθε περιοχής. Στη βάση του υφαλοπρανούς βρίσκεται το ηπειρωτικό ανύψωμα και από τα 2.500μ. βάθοςκαι πέρα αρχίζει η ωκεάνια άβυσσος. Υφαλοκρηπίδα, Υφαλοπρανές, και Ηπειρωτικό ανύψωμασυναποτελούν το Υφαλοπλαίσιο. Όταν η προέκταση αυτή της υφαλοκρηπίδας υπολογίζεταιαπό ίχνη “ηπειρωτικης ακτής”, τότε πρόκειται για ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα (continental shelf),ενώ όταν αυτή υπολογίζεται από ίχνη “νησιωτικής ακτής” τότε πρόκειται για νησιωτική υφαλοκρηπίδα (insular shelf). Τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική υφαλοκρηπίδα, κατά το Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο, η κυριαρχία ανήκει στο κράτος όπου ανήκουν οι αντίστοιχες ακτές. Η Υφαλοκρηπίδα έχει μεγάλη οικονομική σημασία για τον άνθρωπο, αφού σχετίζεται με τηναλιεία, την άντληση πετρελαίου κ.ά. Επίσης συχνά βρίσκονται σε αυτή ή κάτω από αυτή ορυκτός πλούτος (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, μέταλλα), καθως και άβια και έμβια ακίνητα είδη (καθιστικά είδη) όπως κοράλλια, σφουγγάρια, μαργαριτάρια κ.λπ. Έτσι υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για την εκμετάλλευσή της. Στον βαθμό που ανήκει στην αιγιαλίτιδα ζώνη (χωρικά ύδατα) του παράκτιου κράτους, η εκμετάλλευση της ανήκει αναμφισβήτητα σε αυτό. Προβλημα ανέκυψε στο Διεθνές Δίκαιο με την υφαλοκρηπίδα πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης,σχετικά με το αν και αυτή ανήκει στο πλησιέστερο παράκτιο κράτος ή αν καλύπτεται από την ελευθερία των θαλασσών που ισχύει στην ανοιχτή θάλασσα. Σύμφωνα με τη Διεθνή Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας (1982), η αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) θεωρείται η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλάσσιων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον άνεμο. Εκτείνεται πέραν των χωρικών υδάτων μιαςχώρας (συνήθως 12 ναυτικά μίλια) στα 200 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή. Σημειωτέον ότι η αιγιαλίτιδα ζώνη στην Ελλάδα είναι 6 μίλια επειδή η Τουρκία έχει θέση ως casus belli- αιτία πολέμου – την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης μας στο Αιγαίο βάση του ΔιεθνούςΔικαίου της Θάλασσας. Η χρήση του όρου μπορεί να περιλαμβάνει την υφαλοκρηπίδα,ονομαστικά και μόνο. ( Για παράδειγμα τα κοιτάσματα του Πρίνου τελειώνουν σύντομακαι δεν μπορούμε να βγούμε 100 μετρα πέραν τών 6 μιλίων μέσα στην δική μας υφαλοκρηπίδα για νέα γεώτρηση λόγου “casus belli ” . Σε επίπεδο ουσίας δικαίου και συνεπαγόμενων δικαιωμάτων είναι δύο διαφορετικές ζώνες. Η ΑΟΖ δεν συμπεριλαμβάνει τα χωρικά ύδατα, ούτε και την υφαλοκρηπίδα πέραν των 200 μιλίων. Η διαφορά χωρικών υδάτων και ΑΟΖ είναι πως τα χωρικά ύδατα αφορούν σε πλήρηκυριαρχία, ενώ η ΑΟΖ αποτελεί απλό “κυριαρχικό δικαίωμα”, το οποίο αναφέρεται στη δικαιοδοσία του παράκτιου κράτους μέχρι και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η επιφάνεια είναι διεθνή ύδατα. Τα νησιά, οι νησίδες, οι βραχονησίδες, οι σκόπελοι και οι ανορθωμένοι βράχοι (π.χ πόρτες Πάρου), που περιβάλλονται μεν από θάλασσα πλην όμως δεν καλύπτονται από το χειμέριοκύμα ή την μέγιστη πλήμμη, έχουν υφαλοκρηπίδα. Εξαίρεση αποτελούν, σύμφωνα με το άρθρο 121 της Σύμβασης του ΟΗΕ για το δίκαιο της θάλασσας του 1982, οι βραχονησίδεςκαι οι βράχοι, οι οποίοι δεν μπορούν να διατηρήσουν ανθρώπινο πληθυσμό ή αυτόνομη οικονομική ζωή ( καλλιέργεια ή κτηνοτροφία). Αυτοί οι βράχοι έχουν μέν αιγιαλίτιδα ζώνη, δεν έχουν όμως δικαίωμα στην υφαλοκρηπίδα ή στην αποκλειστική οικονομική ζώνη (αφου δεν υφίσταται επ’αυτών).
Η ελληνοτουρκική διαφορά για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου πελάγους αφορά την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο μεταξύ των δύο όμορων χωρών, της Ελλάδας καιτης Τουρκίας. Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι η υφαλοκρηπίδα πρέπει να οριοθετηθεί με βάση τηναρχή της μέσης γραμμής, ενώ η Τουρκία υποστηρίζει ότι τα νησιά του Αιγαίου δεν έχουν δικαίωμα υφαλοκρηπίδας και ότι η εγγυτητα των ελληνικών νησιών στα τουρκικά παράλια αποτελεί ” ειδική περίσταση” που δικαιολογεί απόκλιση από την αρχή της μέσης γραμμής. Επί της ουσίας οι Τούρκοι διεκδικούν διχοτόμηση του Αιγαίου. Το ζήτημα περιπλέκεται από το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει κυρώση ούτε τη Διεθνή Συνθήκη για τη Υφαλοκρηπίδα του 1958 ούτε την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τοΔίκαιο της Θάλασσας του 1982, οι οποίες ορίζουν την υφαλοκρηπίδα και τρόπους οριοθέτησης της. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης πάντως έχει δεχτεί ότι τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα αποτελούν εθιμικό διεθνές δίκαιο και τα άρθρα 1-3 της Συνθήκηςτου 1958 ισχύουν για όλα τα κράτη, ανεξάρτητα από το αν την έχουν κυρώσει ή όχι. Βάσει των ανωτέρω και λόγω των εξελίξεων στα ελληνοτουρκικά, ειδικά στο Αιγαίο, τοεπόμενο που θα εξέταζε κάποιος έχει να κάνει με τη στρατιωτικη ισχύ της κάθε χώρας. Προσωπικά πιστεύω ότι σύντομα πρέπει να εκμεταλλευτούμε το νόμιμο δικαίωμα μας γιατην εφαρμογή των 12 ναυτικών μιλίων στα χωρικά μας ύδατα (αιγιαλίτιδα ζώνη) .
Πηγές : Ελληνικές και Ξένες
