Βρισαγώτικα παρατσούκλια από τον Λεσβοκλή Πετρά.

Αντιγράφουμε τη δημοσίευσή του από το facebook και με την ευκαιρία τον προτρέπουμε να ολοκληρώσει την εξαιρετική έρευνά του και να την δημοσιεύσει. Αξίζει τον κόπο.

Εκτός από το ονοματεπώνυμο που έχει κάθε άνθρωπος, ταυτοποιέιται και προσδιορίζεται καλύτερα με το παρατσούκλι του, ιδίως σε περιπτώσεις συνωνυμίας. Το παρατσούκλι (πλόμι, παρωνύμιο, ψεγάδι) που προσάπτουν σε κάποιον-συνήθως στα χωριά-είναι ένα περίεργο συνήθως όνομα το οποίο προήλθε από το επάγγελμά του, τα φυσικά χαρακτηριστικά του, ιδιοτροπία του, κουσούρι, και διάφορους άλλους λόγους.
Τα πρώτα παρατσούκλια μας είναι γνωστά από τα ομηρικά έπη. Eπί τουρκοκρατίας επίσης , γνωστοί ήρωες του ΄21 αποκαλούνται διαφορετικά από το πραγματικό τους όνομα ( Γέρος του Μοριά, Διάκος, Παπαφλέσσας ).Σήμερα τα συναντάμε πολλές φορές και σε οπαδούς ομάδων ( γαύροι, βαζέλες ) σε κατοίκους πόλεων ( γκασμάδες,καρντάσια ), ακόμα και σε αυτοκίνητα ( κατσαριδάκι, σκαραβαίος).
Στη Βρίσα πολλά παρατσούκλια είναι σαν δεύτερο επώνυμο κάποιων, και μάλιστα είναι ποιο αντιπροσωπευτικά για τον προσδιορισμό των ( Σαράντος, Γιαννακέλλης, Κρουμδής, Ρουμαντσής, Σαπατάς, Κουταλιανός, και πολλοί άλλοι ). Αυτούς που τους έχουν χρεώσει οπωσδήποτε με παρατσούκλι είναι οι έχοντες κοινό ονοματεπώνυμο ώστε να προσδιορίζονται ευκολότερα, κυρίως σε μεγάλες οικογένειες του χωριού μας (Νικέλλης, Ταξείδης, Μαργαρίτης, Βερβάτης κλπ ). Ο Γιώργος Βερβάτης παράδειγμα έγινε ( Κουμλής ο ένας και Δούκας ο άλλος ) .
Πολλοί πήραν τα παρατσούκλια από το επάγγελμά τους ή από κάτι σχετικό με το επάγγελμά τους,( Μνιμάρς ,Αλευρομέν ), άλλοι πάλι από τον τόπο καταγωγής ή προέλευσης. ( Σκαλοχωρίτης, Καλονιάτης, ).
Τα παρατσούκλια που είναι σαν δεύτερα επίθετα, π.χ Τουμπαντσης συνήθως μεταβιβάζονται και στη δεύτερη γενιά, ενώ άλλα πάλι αναφέρονται σε όλα τα μέλη της οικογένειας,( Καντάρος ,Καντάρινα ). Σε μερικούς άντρες έχουμε παρατσούκλια θηλυκού γένους ( Βαγιάρα ), ενώ σε γυναίκες, αρσενικού γένους ( Λαζανάς ). Τα περισσότερα είναι ουσιαστικά, άλλα επίθετα, μέχρι και αριθμητικά έχουμε (2,5). Επίσης συναντάμε και παρατσούκλια με περισσότερες από μία λέξεις (Παλιό κοινωνία , Θηρίο της Τζίβας ). Πολλά προέρχονται από το ζωικό βασίλειο, ( Λαγός, Αλεπός, Ατσίδ, Σκορπιός, Αηδόν ), άλλα πάλι από το φυτικό ( Ζβιρνιά, Αστβή, Κτσάχυρου ), αρκετά είναι αντικείμενα ( Καραμέλα, Δραμ , Μπουζούκ, Παντόφλα ) και άλλα δυσκολοπροσδιόριστα ( Κουκούς, Σαλ, Ντέβας ). Μέχρι και πολιτικούς έχουμε ( Μαρκεζίνης, Χρουτσώφ ).
Στην Αγιάσο οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, είναι βαφτισμένοι δυο φορές. Μια φορά από τον παπά, που το όνομα το δίνουν οι γονείς με το νονό, και άλλη μια από κάποιον συγχωριανό του που του δίνει το παρατσούκλι. Επικρατέστερο είναι το δεύτερο, γιατί με το πρώτο σπάνια τον βρίσκεις όταν τον ζητήσεις.
Πολλοί αποδέχονται τα παρατσούκλια τους και δεν δείχνουν να δυσανασχετούν, και έτσι συνυπάρχουν με τα ονόματά τους. Άλλοι πάλι ενοχλούνται και παρεξηγιούνται. Είναι γνωστή σε αρκετούς η παρεξήγηση που έγινε πριν πολλά χρόνια στο κουρείο μεταξύ του Ντουρμούς και Σαντακλάρα.
Θυμήθηκα επίσης ένα συμβάν κατά τα τέλη του ΄60 με τον Θοδωρή Μαγγούση ( Μπουζούκ) στο καφενείο του Προκόπα. Τότε στα καφενεία υπήρχαν τα λεγόμενα μπακαλοτέφτερα όπου ο καφετζής έγραφε τα βερεσέδια, και η εξόφληση γινόταν συνήθως την περίοδο του λιομαζώματος. Ο Βασίλης Κουτσουραδής, για κάθε καφέ ή ποτό που έπαιρνε κάποιος, έγραφε το όνομα του, και τραβούσε μια μικρή κάθετη γραμμή δίπλα του ( Όλα τότε είχαν μια δραχμή ). Όταν πληρώθηκε ο κυρ Θόδωρος από τη μηχανή που δούλευε χαμάλης, πήγε να ξοφλήσει το χρέος του. Πήρε λοιπόν το τετράδιο ο Βασίλης και μέτρησαν μαζί τις χαρακιές δίπλα στο Μπουζούκ, όπως τον είχε γραμμένο. Ήταν 148. “Άιντε βάλε μου ένα διπλό ούζο και έλα να σου δώσω 150 δραχμές”, είπε ο κυρ Θόδωρος. Μόλις πήγε ο Βασίλης για να πάρει τα λεφτά, του λέει :“Πήγαινε στο Μπουζούκ να πληρωθείς, εμένα με λένε Μαγγούση”και έφυγε. Φυσικά του έκανε πλάκα, πήγε την άλλη μέρα και ξόφλησε το χρέος του.
Αρκετά από τα παρατσούκλια, ίσως και τα περισσότερα, δεν χρησιμοποιούνται πια γιατί οι κάτοχοι των απεδήμησαν εις Κύριον, και με σεβασμό στη μνήμη αυτών που τα έφεραν, και σ΄αυτούς που τα φέρουν και σήμερα, έκανα μια λίστα με πάνω από 200, η οποία συνέχεια συμπληρώνεται και προβληματίζομαι για τη κοινοποίηση της, αν και τα παρατσούκλια δεν είναι τίποτα άλλο, παρά γλωσσικά μνημεία του λαού μας και λαογραφική κληρονομιά για κάθε τόπο.
Ενδεικτικά θα αναφέρω παρακάτω μερικά που αρχίζουν από Κ&Μ : Καζέπ-Καχπέναλης-Καψούλ-Κατουρλάς-Καλαντάρ-Κασιάκαινα-Κακοκαιριά-Κατσουνέλ-Καψαλός-Κεμάλ-Κιμίντας-Κουτούτς-Κούραδους-Κουφιδάκ-Κουμνηνάρινα. Μαράζ-Μαρσιόν-Μανκουρής-Μαρκεζίνης-Μακαρώνα-Μουσδράκος-Μπαμπέλ-Μπουλμπούλιας-Μπιλιρίνος-Μπουλιότς-Μπόμπεκ-Μπέμπης-Μπαμπάλαινα-Μπαταλίας-Μύταρους.
Λ. Π
Γενάρης 2019