Όταν μιλά ο Στρατής χαίρεσαι να ακούς ή να διαβάζεις!

Για τον Στρατή Παττακό ο λόγος. Μια ακόμα ενδιαφέρουσα συνέντευξή του που βρήκαμε στο lesvosnews.gr

“Δεν με φοβίζει ο θάνατος. Ίσως είναι μέρος της ζωής. Με φοβίζει ο επώδυνος, μακρόσυρτος θάνατος. Ο θάνατος των ανθρώπων που για να αποφύγουν την φωτιά, πήδηξαν από τον εκατοστό δέκατο όροφο στους Δίδυμους Πύργους. Που έφυγαν από ναυάγια και αεροπλάνα που έπεφταν φλεγόμενα. Δεν χρειάζεται να γράψω περισσότερα. Θεέ μου, τέτοιος θάνατος σε κανένα”. Ο Καρδιοχειρουργός ΣΤΡΑΤΗΣ ΠΑΤΤΑΚΟΣ απαντά στο ερωτηματολόγιο του ΔΕΚΑΤΟΥ ΤΕΤΑΡΤΟΥ.

Μπορείτε να μου αναφέρετε μια συγκεκριμένη σκηνή παραδείσιας ευτυχίας που αποτελεί πολύ ισχυρή ανάμνηση από την παιδική σας ηλικία;

Σ.Π:Ειχε βραδιάσει. Χωρίς φεγγάρι…Ο παππούς Χαράλαμπος -εκ μητρός- είχε αρχίσει να ετοιμάζεται. “Είναι μια χαρά σήμερα για χταπόδια” μου είπε. Μπουνάτσα, λαδιά και εκτός από τα τζιτζίκια δεν υπήρχε άλλος ήχος  για το επίνειο ψαροχώρι, την Νυφίδα Πολιχνίτου Λέσβου. Έβαλε ένα  ούζο ακόμα,άναψε το λουξ αφού το γέμισε με πετρέλαιο,πήρε το καμάκι του, ένα κουβά και ξεκινήσαμε. Δεν πέρασαν πέντε λεπτά και οι δύο, εγώ μόνο 10 ετών αυτός 60, περπατούσαμε μέσα στο θαλασσινό νερό πάνω από το γόνατο. Φύκια, θολάμια, ψαράκια και μία παραδεισένια μυρωδιά ιώδιου και γαλήνης. Το βλέπεις; ρώτησε ξαφνικά. Όχι… πού είναι απάντησα αμήχανα. Κάτω από το καμάκι μου. Δεν το βλέπεις ακόμα; “Όχι, όχι” είπα. Κατέβασε με ορμή το καμάκι. Ένα τεράστιο χταπόδι απλώθηκε και αγκάλιασε το κοντάρι του καμακιού. “Είσαι μικρός ακόμα. Σε λίγο θα μάθεις να τα γνωρίζεις. Δεν είναι εύκολο”. Συνεχίσαμε για δύο ώρες   καθώς εγώ ρουφούσα την αλμύρα της θάλασσας, ανέπνεα το άρωμα των φυκιών, μέτραγα τ’αστέρια και απολάμβανα τη στοργή του παππού μου. “Παράδεισος”…Σκέφτηκα.

Ποιό γεγονός σας έφερε για πρώτη φορά σε επαφή με την σκληρότητα του κόσμου;

Σ.Π:Ήταν απόγευμα στο χωριό. Μια παρέα έπινε ώρες ολόκληρες, ίσως από το πρωί. Για μια στιγμή ο νταής της παρέας έδειξε να παρεξηγείται με ένα παλικάρι με νοητική στέρηση. Απροστάτευτο, μόνο. Σηκώθηκε από το τραπέζι, το πλησίασε, το άρπαξε από το λαιμό και άρχισε να το δέρνει. Για μια ώρα, ίσως και δύο. Το αίμα έτρεχε από τη μύτη, το στόμα, τα αυτιά. Καμία βοήθεια, από κανέναν…Έπρεπε να εκτονωθεί ο νταής. Ειδοποιήθηκε η αστυνομία και σε λίγο είδα τον χωροφύλακα να έρχεται. Γυναικόπαιδα στην άκρη του δρόμου έστησαν απρόσμενα έναν κόσμο θεάματος και αναμονής. Δεν έχω δει πιο αργό βηματισμό. Απολάμβανε το φόβο και τον θαυμασμό; Δεν ξέρω. Όταν πλησίασε, το παλικάρι, κείτονταν αναίσθητο στο καλντερίμι, έξω από το καφενείο. Μισοπεθαμένο. Δεν ξέρω τι έγινε μετά. Πέρασε καιρός για να φύγει ο πόνος από μέσα μου. Μπορεί και να μην έφυγε ποτέ.

Πότε και πως αποφασίσατε αυτό που ακολουθήσατε για την υπόλοιπη ζωή σας;

Σ.Π:Ήταν 2 Δεκεμβρίου του 1967. Ο πατέρας μου με τράβηξε παράμερα. Ξέρεις τι έγινε σήμερα; Ρώτησε. Τι;…απάντησα εγώ, σε μια εποχή χωρίς τηλέφωνα, τηλεοράσεις ακόμα και με ραδιόφωνα που σπάνιζαν. Ένας γιατρός -συνέχισε- πήρε μια καρδιά από έναν άνθρωπο και την έβαλε στο στήθος κάποιου άλλου. Τώρα τι είναι αυτό; Αυτό δεν είναι ιατρική, είναι κάτι θεϊκό, συμπλήρωσε. Μιλούσε για την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς στη Ν. Αφρική. Στα αυτιά μου αμέσως άκουσα το νόημα και στα μάτια μου είδα τους υπότιτλους γι’αυτά που μου ‘λέγε ένας απλός αγρότης. “Τι ωραία θα ‘ταν να γινόσουν καρδιοχειρουργός!” Είχα που είχα από το δημοτικό το πάθος να γίνω χειρουργός. Ήρθε και η μεταμόσχευση καρδιάς, ήρθε κι έδεσε. Τώρα, ότι εκείνη τη μέρα είχα τα γενέθλια μου και αυτό το μετέφρασα. Το θέλει και η μοίρα μου…σκέφτηκα.

Ποιά ήταν εκείνα τα κριτήρια που σας έκαναν να επιλέξετε τον άνθρωπο της ζωής σας;

Σ.Π:Όταν την επέλεξα τα κριτήρια ήταν διαφορετικά από σήμερα. Τι κριτήρια να έχεις πρώτη Λυκείου; Στην αρχή ήταν σαν ασπρόμαυρη ταινία με τις δυσκολίες της εποχής. Ήταν, βλέπεις, κόρη του αγροτικού γιατρού της περιοχής. Ήταν σοβαρή, δυσανάγνωστη, απρόβλεπτη κατάσταση. Πήρε ένα χρόνο να στείλω ένα γράμμα. Τρία χρόνια να βγούμε μία βόλτα. Άλλες εποχές. Παντρευτήκαμε στα 24 μας. Έπρεπε να ακολουθήσει ένα στρατιώτη, έναν ειδικευόμενο στο Λαϊκό, έναν μετανάστη στην Αμερική για 9 χρόνια. Δύσκολες εποχές,  απίστευτος αγώνας και αγωνία. Μου  στάθηκε με δύναμη και υποστήριξη. Και έτσι προχωρήσαμε…1966-2021,  πολύς δρόμος. Με πικρές και χαρές. Λιακάδες και καταιγίδες. Μαζί…

Τι πιστεύετε για τον θεσμό της οικογένειας;

Σ.Π: Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίζεις τα πάντα. Μοιράζεσαι πόνους και χαρές, μα πάνω απ’ όλα το όραμα για το μέλλον. Είναι οι άνθρωποι που στέκονται δίπλα σου στα πάντα και στέκεσαι κοντά τους, όσο περισσότερο μπορείς. Προσπαθώ τώρα να δώσω ότι δεν μπόρεσα στα πρώτα μας βήματα λόγω υπερβολικών υποχρεώσεων της ειδικότητας μου. Ποτέ δεν είναι αργά, σκέφτομαι. Είμαστε ο κορμός του δέντρου. Η οικογένεια είναι για μας οι ρίζες και τα κλαδιά. Τι μένει χωρίς αυτά;

Ποιός είναι για εσάς ο μεγαλύτερος φόβος;

Σ.Π: Δεν με φοβίζει ο θάνατος. Ίσως είναι μέρος της ζωής. Με φοβίζει ο επώδυνος, μακρόσυρτος θάνατος. Ο θάνατος των ανθρώπων που για να αποφύγουν τη φωτιά, πήδηξαν από τον εκατοστό δέκατο όροφο στους Δίδυμους Πύργους. Που έφυγαν από ναυάγια και αεροπλάνα που έπεφταν φλεγόμενα. Δεν χρειάζεται να γράψω περισσότερα. Θεέ μου, τέτοιος θάνατος σε κανένα.

Τι ρόλο παίζει η φιλία στην ζωή σας;

Σ.Π: Αν η οικογένεια είναι ο κορμός, οι ρίζες και τα κλαδιά, οι φίλοι είναι ο αέρας και το νερό. Οι φίλοι είναι εκείνοι πού μας πάνε μακρύτερα στο ταξίδι της ζωής, για να μην επεκταθώ στους αδελφικούς φίλους οι οποίοι στο τέλος γίνονται προέκταση της οικογένειας. Νομίζω ότι δεν υπάρχει τίποτα ωραιότερο από ένα σχέδιο για ταξίδι, διακοπές μαζί με ανθρώπους που σε κάνουν να αισθάνεσαι ότι πατάς γερά. Έχεις ανθρώπους που ξέρεις ότι είναι πάντα εκεί, να σε ακούσουν, να σε ταξιδέψουν, να μοιραστούν μαζί σου αγωνίες. Είμαι για πάντα ευγνώμων για τους φίλους μου. Μόνιμα αισθάνομαι ότι μου δίνουν περισσότερα από ότι προσφέρω εγώ. Τι να κάνω… Το υπομένω. Με φιλία…

Ή τέχνη(Θεάτρο, ζωγραφική βιβλία, μουσική κινηματογράφος ποίηση) είναι σημαντική στην καθημερινότητά σας;

Σ.Π: Ή τέχνη στην καθημερινότητα μου; Δυστυχώς όχι…Δυστυχώς. Γιατί όμως; Απλή η απάντηση. Έτσι ήρθαν τα πράγματα ώστε η καθημερινότητα μου να έχει πλήρως αλωθεί από ένα αγώνα και μια αγωνία για την επιβίωση της καρδιάς που ένας αγαπημένος συνάνθρωπος μου εμπιστεύτηκε. Η καθημερινότητα μου λοιπόν, είναι τόσο μονοθεματική ώστε δύσκολα υπάρχει χώρος για οτιδήποτε άλλο εκτός από την αφοσίωση στα δεδομένα μιας απαιτητικής εγχείρησης που δημιουργεί μια απίστευτη ψυχολογική και σωματική καταπόνηση. Ποιό είναι το αντίδοτο αυτής της στρεσογόννου κατάστασης; Θεωρώ ότι δύο είναι οι διέξοδοι. Η φύση και η τέχνη. Η θάλασσα και η τέχνη. Η τέχνη δεν είναι η καθημερινότητα μου, είναι όμως το σωσίβιο και το λιμάνι μου. Η μουσική με τους ήχους της, κάθε ύφους και προέλευσης, ένα καλό βιβλίο, μια θεατρική παράσταση, μια μουσική βραδιά, ένα έργο τέχνης, μια έκθεση είναι ότι καλύτερο για την δική μου ισορροπία. Θα έλεγα, λοιπόν, ειλικρινά, ότι, ενώ η τέχνη δεν είναι μέσα  στην καθημερινότητα μου, είναι ότι με κρατά ζωντανό, ότι με δυναμώνει, με συντηρεί και με στηρίζει. Έρωτας…

Έχετε πραγματοποιήσει τα περισσότερα από τα όνειρα σας;

Σ.Π: θα έλεγα ναι για δύο λόγους. Πρώτα γιατί θεωρώ ότι στάθηκα στη ζωή αρκετά τυχερός ώστε να πάρω πολλά και δεύτερον ότι λόγο της καταγωγής μου δεν ονειρεύτηκα πολλά και απρόσιτα πράγματα. Η οικογένεια, οι φίλοι και η επιστήμη μου έδωσαν απλόχερα αυτά που ο κάθε άνθρωπος επιδιώκει. Σοβαρό ρόλο έπαιξε και η πεποίθηση μου ότι η ευτυχία είναι πολύπλοκο θέμα. Ευτυχείς όταν πετυχαίνεις πολλά ή όταν μειώνεις τις επιθυμίες σου; Μάλλον με το δεύτερο. Γεννήθηκα στο νησί μου με λιγοστά αν όχι καθόλου εφόδια. Οι περισσότεροι από εμάς πήραν την αγάπη και την ευχή των γονιών τους και έφυγαν με λίγα όνειρα. Είμαι ευτυχής που τα περισσότερα από αυτά τα βίωσα. Καμιά φορά είναι όμορφο να σκέφτομαι ότι μπορεί να μην φτάσαμε στα πέρατα του κόσμου, αλλά φτάσαμε στην δική μας Ιθάκη.

Πώς αξιοποιείτε τον ελεύθερο χρόνο σας, αν υπάρχει..Π:Υπάρχει ελεύθερος χρόνος και προσπαθώ να τον αξιοποιώ με κάθε τρόπο. Μίλησα πιο πάνω για φύση και για τέχνη. Αυτά τα δύο είναι αρκετά για να μου δώσουν ότι αξίζει. Ένα θέατρο, μια ήσυχη  μουσική βραδιά, ένα φαγητό με φίλους είναι ότι πιο όμορφο. Παίρνω δύναμη να κουβεντιάζω με τα εγγόνια μου και να μου αναλύουν τις σκέψεις και τις απορίες τους. Στα τελευταία δύο χρόνια- λόγω της πανδημίας- αυξήθηκε ο χρόνος στο σπίτι με ένα βιβλίο ιστορίας. Άρχισε να μου λείπει όμως μια ήσυχη μουσική γωνιά με φίλους, τα αγαπημένα μου ταξίδια και οι κοινωνικές συναθροίσεις. Είμαι αισιόδοξος ότι έρχονται και δεν θα αργήσουν.Σας συγκινεί η φύση;

Σ.Π:Παρά πολύ. Ύψιστο  δώρο Θεού… Δεν υπάρχει καλύτερος ναός σκέψης, φιλοσοφίας, χαλάρωσης, απόλαυσης. Λόγω της καταγωγής μου έχω μία ιδιαίτερη αγάπη στη θάλασσα.  Θεωρώ ότι οι εικόνες, οι μυρωδιές και οι ήχοι είναι απαράμιλλοι. Μπορώ να την κοιτώ, να κολυμπώ και να την διαπλέω χωρίς να την χορταίνω. Αλλη φορά πάλι βλέπω τις χαρές του βουνού και του ποταμιού και, επειδή μου λείπουν σαν παράδοση, με συγκινούν δίπλα. Κοντά στη φύση ερχόμαστε κοντά στον άνθρωπο, στο Θεό, στον εαυτό μας. Υπάρχουμε…

Ποιά η σχέση σας με τον χρόνο;Σ.Π: Αρίστη, τώρα, γιατί στην αρχή μου επιβλήθηκε. Αφιέρωσα όλη μου τη μέρα στο χειρουργείο και οι λεπτοδείχτες και τα ξυπνητήρια με κατατρόπωσαν. Ένιωθα ότι έχανα στην αναμέτρηση. Τώρα τελευταία πήρα τα πάνω μου. Αισθάνομαι ότι τον ελέγχω και του επιβάλλομαι. Κάνω εγώ το πρόγραμμα μου. Αφιερώνω ώρες σε σημαντικά για μένα πράγματα. Για να μην πω ότι τον νίκησα, να παραδεχτώ… ισοπαλία. Καλά είναι.Τι ήταν αυτό που πολεμήσατε περισσότερο κατά την διάρκεια της ζωής σας για να κατορθωσετε να φτάσετε εδώ που είστε;

Σ.Π: Χωρίς υπερβολή η… ανασφάλεια. Όταν γεννηθείς μέσα στα χωράφια και τις θάλασσες της Μυτιλήνης, χωρίς δεδομένα στηρίγματα, αισθάνεσαι ανά πάσα στιγμή την αγωνία του αύριο. Αυτή η αγωνία με κράταγε τα καλοκαίρια της φοιτητικής μου ζωής στον Ευαγγελισμό, αντί για πολυπόθητες διακοπές. Με έκανε να ειδικευτώ δύο φορές στην Γενική Χειρουργική (9 χρόνια… για να την μάθω καλά!), με έστειλε 9 χρόνια στην Αμερική για να επιβιώσω  στον ανταγωνισμό της γνώσης. Δεν νομίζω ότι αυτή η ανασφάλεια είναι καλό συστατικό στη ζωή μας, μιας και η αγωνία θολώνει ένα μέρος του ορίζοντα μας. Έχει και ένα καλό όμως. Δεν υπάρχει καλύτερο ενισχυτικό των οκτανίων, ιδίως σε απαιτητικούς κινητήρες. Νομίζω.

Αν ξανά αρχίζατε την ζωή σας θα ακολουθούσατε την ίδια πορεία;

Σ.Π: Την ίδια πορεία θα ακολουθούσα… Με τα ίδια σωστά και λάθη. Ενθουσιάστηκα με τα σωστά, λάτρεψα τα λάθη μου. Αυτή είναι η ζωή μας, μ’ αυτήν πορευόμαστε. Όταν αποφάσισα να ειδικευτώ στην καρδιοχειρουργική, κανείς δεν συμφωνούσε μαζί μου. Ήταν η ειδικότητά της αγωνίας και της απώλειας. Όταν αποφάσισα να επιστρέψω στην Ελλάδα το 1991, όλοι ήταν αντίθετοι. “Όλοι φεύγουν στην Αγγλία για εγχειρήσεις καρδιάς. Τι θα’ ρθεις να κάνεις;” μου εκμυστηρεύτηκε αείμνηστος καθηγητής καρδιολογίας στον 17ο όροφο του ΥΓΕΙΑ,πού ήταν καφετέρια τότε, λίγο πριν επιστρέψω στην Ελλάδα. Είχε δίκιο. Και τώρα οι καρδιοπαθείς ταξιδεύουν στο Λονδίνο. Αφού χειρουργηθούν όμως πρώτα εδώ, υγιείς πλέον, πάνε για ταξίδι αναψυχής.