Έχουμε δημοσιεύσει στη σελίδα μας αρκετές φωτογραφίες του Οβραίου, του εθίμου της Βρίσας που έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία. Πριν κάποια χρόνια το έθιμο είχε ξεστρατίσει και αντί για “οβραίο” έκαιγαν ομοίωμα προσώπων που απασχολούσαν την επικαιρότητα, πράγμα που και εμείς είχαμε επισημάνει. Τα τελευταία χρόνια το έθιμο έχει επανέλθει στις σωστές ράγες του.
Παραθέτουμε τη φωτογραφία του φετινού οβραίου και του αντίστοιχου του 2004 που είχαν την καλή διάθεση να μας στείλουν από …το Βέλγιο οι βέλγοι χωριανοί μας Χριστέλ και Φίλιππας. Ξεχωριστοί άνθρωποι που δεν ήρθαν και αγόρασαν σπίτι για να κάνουν απλά τις διακοπές τους αλλά σχολήθηκαν βαθειά με τον τόπο μας και τις παραδόσεις του. Παράγουν το δικό τους λάδι που εμπορεύονται στο Βέλγιο, δημιούργησαν ωραιότατα βιντεάκια που προβάλλουν τα μέρη μας, ετοίμασαν ένα πλήρες άλμπουμ με τα εκλησάκια της περιοχή μας και ενίσχυσαν πρόσωπα και φορείς της.
Του 2004. Με την απορία να παραμένει: ποιος βρίσκονταν επί πώλου όνου που κάηκε;
Του 2017. Αιωρούμενος αν και καθήμενος!
ΕΝΑ ΜΑΥΡΟ ΕΘΙΜΟ
Συντάκτης: Τάσος Κωστόπουλος.
Προκάλεσε εντύπωση η έρευνα που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2015 από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και υπό την αιγίδα της βρετανικής προεδρίας της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος (IHRA). Η έρευνα διαπίστωνε ανησυχητική αύξηση του αντισημιτισμού και απόψεων που υποτιμούν ή αρνούνται το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα. Λίγους μήνες νωρίτερα, τον Μάιο του 2014 είχε δημοσιευτεί παγκόσμια έρευνα της αμερικανικής οργάνωσης Anti Defamation League, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα είναι πρωταθλήτρια σε αντισημιτισμό μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών με ποσοστό 69%.
Οι θλιβερές αυτές διαπιστώσεις εξηγούν πολλά για το πολιτικό περιβάλλον στο οποίο κατόρθωσε να ευδοκιμήσει μια ναζιστική και φυσικά κατά πρώτο λόγο αντισημιτική οργάνωση. Στην ίδια κατεύθυνση μας οδηγεί και η εμπειρική διαπίστωση ότι ένα από τα σπάνια έθιμα που επιβιώνουν στις μέρες μας είναι και το πασχαλινό κάψιμο του Ιούδα (ή του Εβραίου), η τελετουργική δηλαδή διαπόμπευση ενός σκιάχτρου ή ομοιώματος ανθρώπου, το οποίο προτού γίνει στάχτη γίνεται στόχος πυροβολισμών και πετροβολήματος. Μεταμορφωμένη σε τουριστική ατραξιόν, αυτή η ακραία αντιεβραϊκή παράσταση συνδυάζει την αναπαραγωγή του ρατσιστικού στερεότυπου με την απαραίτητη φαντασμαγορία. Μόνο που αυτή η φαντασμαγορία δεν διαφέρει καθόλου ως προς το μήνυμά της από τις εντυπωσιακές τελετές που οργανώνει η Κου Κλουξ Κλαν με τους φλεγόμενους σταυρούς στον αμερικανικό Νότο.
Ενα μαύρο έθιμο.
Και ειδικά μετά το Ολοκαύτωμα πρέπει κανείς να είναι διεστραμμένος ή πεισμένος ναζιστής για να μην αισθάνεται φρίκη μπροστά στο θέαμα αυτό αν ξέρει περί τίνος πρόκειται. Από το διήγημα «Παιδική Πασχαλιά» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη γίνεται σαφές ότι λέγοντας Ιούδα εννοούμε Εβραίο.
Η αλήθεια είναι ότι όσοι μετέχουν στις σχετικές τελετές δεν συνειδητοποιούν ακριβώς τι κάνουν. Ακολουθούν αυτό που βλέπουν να πραγματοποιείται από άλλους και δεν έχουν, λέει, ιδέα για Εβραίους, Ιούδες, κ.λπ. Τους προσελκύουν μόνο το θέαμα και η φωτιά. Και επικαλούνται τη γνωστή φράση ότι «ο Ελληνας δεν είναι ρατσιστής .
Αλλά σήμερα πια, και ειδικά μετά το Ολοκαύτωμα, κανείς δεν μπορεί ανοιχτά να υποστηρίξει τη βαρβαρότητα. Παρ’ όλα αυτά, το έθιμο συνεχίζεται και μάλιστα αναβιώνει σε ορισμένες περιοχές ως τουριστικό αξιοθέατο, γεγονός που έχει προκαλέσει και διεθνές ενδιαφέρον.
Στις αρχές του 2005 περιλήφθηκε μάλιστα και στην έκθεση περί παγκόσμιου αντισημιτισμού του Στέιτ Ντιπάρτμεντ: «Ο ΕΟΤ συνεχίζει να προβάλλει στον ιστότοπό του πασχαλινές παραδόσεις όπως η καύση ενός ομοιώματος του Ιούδα σε ορισμένα νησιά, κάτι που είναι γνωστό ως “κάψιμο του Εβραίου”, με αποτέλεσμα να ενισχύονται το μίσος και ο φανατισμός εναντίον των Εβραίων» (U.S. Department of State, «Report on Global Anti-Semitism», 5.1.2005).
Σεβαστές είναι οι γνώμες όλων αλλά πάντα υπάρχει και αντίλογος. Το έθιμο του “Οβραίου” (έτσι τον ακούγαμε εμείς μικροί ενώ ο δάσκαλος Κ. Τσέλεκας τον αναφέρει ως “Βριγιό”) είχε καθιερωθεί στο χωριό μας επί Τουρκοκρατίας και σταμάτησε μετά την απελευθέρωση. Τότε που καθιερώθηκε δεν υπήρχε ούτε Ολοκαύτωμα, ούτε πολιτική προπαγάνδα, ούτε αντισημιτισμός στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Υπήρχε ένας πόθος (αυτός της απελευθέρωσης του έθνους) και ένα πάθος (απόλυτα θρησκευτικό πάθος εναντίον της προδοσίας στον θεμελιωτή της θρησκείας. Θρησκείας που κράτησε και το εθνικό φρόνημα στους αιώνες της σκλαβιάς) Αυτόν τον πόθο και αυτό το πάθος που είναι αλληλένδετα εξυπηρετούσε το έθιμο αυτό, όπως σημειώνει και ο Κ. Τ. στο βιβλίο του για το χωριό μας. Ο Οβραίος καίγονταν μόλις εμφανίζονταν η Ανάσταση στην πόρτα της εκκλησίας, γίνονταν στάχτη μέχρι που να φτάσει η πομπή στο σημείο που είχε στηθεί, και η Ανάσταση περνούσε νικηφόρα πάνω από τη στάχτη του. Με την απελευθέρωση το 1912 το έθιμο αυτό σταμάτησε γιατί δεν επυπηρετούσε τίποτα αφού ο κύριος σκοπός, αυτός της απελευθέρωσης, είχε επιτευγχθεί. Αναβίωσε μετά την απελευθέρωση από έναν απλοϊκό άνθρωπο του χωριού. Πρέπει να έχει μεγάλη -και αρρωστημένη- φαντασία κάποιος για να θεωρήσει ότι λίγο μετά τη λήξη του παγκόσμιου πολέμου και των θηριωδιών των Ναζί στήθηκε ένα αντισημιτικό δρώμενο σε ένα (ή και περισσότερα) χωριό της επαρχίας.
Ας ρωτήσουν οι αντιτιθέμενοι στο έθιμο αυτούς που συμμετέχουν στην εκδήλωσή του αν έστω και ελάχιστα πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά την ολοκλήρωση της εκδήλωσης έχουν στο νου τους το εβραϊκό έθνος. Οι διάφοροι αναλυτές θέλοντας να δικαιολογήσουν τις παχυλές αμοιβές τους δημιουργούν σενάρια φαντασίας. Η κατάργηση του εθίμου, του ενός μετά το άλλο, ίσως να στοχεύει στην ομογενοποίηση, στην εξαφάνιση κάθε ιδιαιτερότητας, στην εξαφάνιση του συνόλου των χαρακτηριστικών που προσδιορίζουν την εθνική μας ταυτότητα.
Ρατσισμός- αντισημιτισμός δεν υπάρχει, δεν υποβόσκει και δεν καλλιεργείται με το έθιμο αυτό. Όταν κάποιοι πήγαν να το ξεστρατήσουν πολιτικοποιόντας το (με Σαντάμ κ.λ.π.) ακούστηκαν αντιτιθέμενες φωνές που το έφεραν και πάλι στον σωστό δρόμο. Αυτόν της αναβίωσης ενός δρώμενου των προγόνων μας χωρίς ιδεολογικούς στόχους.