Ο Κωνσταντής Κόντος, γεννημένος γύρω στα 1820, ο οποίος τηρούσε συνοπτικό ημερολόγιο
Ο γιος του Κωνσταντή Κόντου, Μανώλης, παππούς του γνωστού χωριανού μας γιατρού Μανώλη Κόντου
Είχαμε αναφερθεί πριν λίγες μέρες στο συνοπτικό ημερολόγιο του Κωνσταντή Κόντου.
Απ’αυτό σταχυολογούμε τις φυσικές καταστροφές που συνέβησαν στην περιοχή μας στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
Μεγάλοι σεισμοί αναφέρεται ότι έγιναν:
στις 29-9-1846, ημέρα Σάββατο, στις 4 μ.μ.
στις 15-12-1856, στις 1 π.μ.
στις 23-2-1867, ημέρα Πέμπτη, στις 6μ.μ. (ο πιο καταστρεπτικός)
στις 14-10-1889, ημέρα Τρίτη, στις 4 π.μ.
Παγωνιές και πολλά χιόνια:
12 Ιαν 1850, 6 Ιαν 1857, 4 Μαρ 1880, το 1897, το 1898, και το 1904
Μεγάλη ξηρασία έγινε το 1890 οπότε ξηράθηκαν όλα τα πηγάδια εκτός από αυτό του Τζαμί και του Θοδωρή.
Με την ευκαιρία μεταφέρω εδώ περισσότερες πληροφορίες για δύο από τα μεγάλα γεγονότα του 19ου αιώνα για το νησί μας:
Το Μεγάλο Κάι
1850 μ.Χ. 11 και 12 Ιανουαρίου
► Μεγάλος παγετός (-15 βαθμοί στις 2 το μεσημέρι) καταστρέφει ολοκληρωτικά όχι μόνο τη συγκομιδή αλλά και τα ίδια τα δέντρα. Μαζί πεθαίνουν και πολλοί αγρότες που βρισκόταν στα χωράφια με πολλά από τα ζώα ολόκληρης της Λέσβου. Έμεινε στην ιστορία του νησιού σαν “Το Μεγάλο Κάι” (το κάψιμο των ελιών).(8,13,14) Πολλοί κάτοικοι ξενιτεύονται για να επιβιώσουν ενώ οι εναπομείναντες αρχίζουν σιγά-σιγά να ξαναφυτεύουν ελιές.
* Αν και η θερμοκρασία δεν ήταν ιδιαίτερα χαμηλή, η καταστροφή έγινε γιατί όλους τους προηγούμενους μήνες ο καιρός ήταν ασυνήθιστα ήπιος και ζεστός με πολλές βροχές και έτσι τα περισσότερα δένδρα ήταν μπουμπουκιασμένα με πολύ βρεγμένο χώμα το οποίο και πάγωσε σπάζοντας τις ρίζες τους.
* Αντιγράφω από την εισαγωγή ενός διηγήματος («Τα μενεξεδάκια της Φρόσως») του Πέλις Άβετ, ψευδώνυμο του Πρόδρομου Αναγνώστου, γνωστού και ως Παπαπρόδρομου, από την Αγία Παρασκευή που έγραψε το 1919. Εκεί αναφέρονται πληροφορίες που ο συγγραφέας έχει πάρει από τον πατέρα του, σύγχρονο του γεγονότος:
«Εκείνο τον χειμώνα θυμάμαι ότι η θερμοκρασία ήταν συνεχώς πολύ υψηλή με αποτέλεσμα κάποια δέντρα να ανθίσουν από τον Νοέμβριο και τα άλλα να ανεβάσουν χυμούς μέσα στο καταχείμωνο. Στις έντεκα Ιανουαρίου το βράδυ άρχισε η μεταβολή και το κρύο έγινε τσουχτερό. Ξημέρωσε η δωδεκάτη του μήνα. Ο ήλιος που βγήκε ήταν κατακόκκινος και θαμπός δίνοντας την εντύπωση ότι ήταν μια σφαίρα γεμάτη αίμα. Αμέσως ο ουρανός άρχισε να μαυρίζει. Σύννεφα πελώρια και μουντά κάλυψαν τον ήλιο και τον ουρανό και σκόρπισαν σ’ όλο το νησί μαύρο και σιωπηλό σκοτάδι που προξενούσε μια φρίκη στους ανθρώπους. Το ψύχος ολοένα και μεγάλωνε. Οι άνθρωποι χωρίς να ξέρουν κι αυτοί το γιατί άρχισαν να επιστρέφουν απ’ τα χωράφια στα σπίτια τους τρομοκρατημένοι. Αυτό που τους έκανε να δειλιάσουν ακόμα περισσότερο ήταν ότι κατά τις 10 το πρωί όλα τα ζώα που ήταν στα χωράφια, βόδια, γαϊδούρια, κατσίκες κ.λ.π., έφυγαν μόνα τους, γύρισαν στο χωριό και μπροστά στις πόρτες των αφεντικών τους με γοερές κραυγές ζητούσαν καταφύγιο μέσα. Το κρύο όλο και πλήθαινε. Το φως της μέρας έγινε σαν ένα αιώνιο μούχρωμα. Το μεσημέρι στις ακρογιαλιές η θάλασσα «έβραζε» δηλαδή έβγαζε ατμούς. Πουλί πετάμενο δεν υπήρχε στον αέρα και τα περισσότερα απ’ αυτά ήταν ήδη πεθαμένα απ’ την παγωνιά. Οι ώρες περνούσαν με μια αγωνία που προξενούσε θανάσιμη οδύνη στους ανθρώπους οι οποίοι άρχισαν να προαισθάνονται κάποια πολύ μεγάλη συμφορά. Στις δύο η ώρα μετά το μεσημέρι τα θερμόμετρα έδειχναν -13 έως -15 βαθμούς κάτω απ’ το μηδέν. Το χώμα άρχισε να αναποδογυρίζει ώστε να φαίνονται οι ρίζες των φυτών. Τότε άρχισαν να ακούγονται απ’ όλα τα χωράφια κρότοι ελαφροί μα απαίσιοι που δεν προμηνούσαν τίποτα καλό. «Πατ, πατ» ακουστήκανε από παντού. Αυτό ήταν! Η καταστροφή είχε γίνει! Πανωλεθρία!!! Οι κρότοι οφείλονταν στο σχίσιμο των φλοιών των δέντρων εξαιτίας του πολύ χυμού που είχαν ανεβάσει. Τα αποτελέσματα ήταν τρομακτικά!!! Όλα τα δέντρα του νησιού, τα λουλούδια, η κάθε βλάστηση καταστράφηκαν. Όλα τα λιόδεντρα νεκρά, τα ζώα πεθαμένα! Άνθρωποι που δεν είχαν γυρίσει στα σπίτια τους βρέθηκαν στα χωράφια πεθαμένοι. Και οι υπόλοιποι στη μαύρη δυστυχία. Δουλειά πουθενά. Οι προεστοί αποφάσισαν να μην γίνονται για ένα χρόνο γιορτές και πανηγύρια, να μην δίνονται δώρα και να μη φοράνε οι άνθρωποι τα καλά τους ρούχα! Άνθρωποι πλούσιοι βρέθηκαν ξαφνικά πάμπτωχοι. Οι πλούσιες κυράδες έγιναν εργάτριες, τα κορίτσια όλα παρακόρες στη ξενητιά. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού του νησιού έφυγε. Άλλοι στα απέναντι μικρασιατικά παράλια, αλλά και στα ενδότερα της Ανατολής, άλλοι στην Πόλη, άλλοι στην Αίγυπτο και οι περισσότεροι δεν γύρισαν ποτέ ξανά».
1867 μ.Χ. 23 Φεβρουαρίου, Πέμπτη Απόγευμα, ώρα 18:00
► Μια σειρά από πολλούς και μεγάλους σεισμούς που διήρκεσαν 3 ώρες και 30 λεπτά, καταστρέφει πολλά σπίτια στο νησί προκαλώντας και περί τους 600 θανάτους. Το επίκεντρό του ήταν στο χωριό Νάπη, με 6,8 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ. Ο σεισμός προκαλεί και μια μεγάλη κατολίσθηση εδάφους στην περιοχή της Γέρας.
* Ένας από τους καταστρεπτικότερους και μεγαλύτερους σεισμούς στη Λέσβο. Εικοσιπέντε σεισμικές δονήσεις έγιναν το μοιραίο βράδυ και κατέστρεψαν την Μυτιλήνη και πολλά χωριά της Λέσβου. Στην πρωτεύουσα καταστράφηκαν 2500 και «βλάφτησαν» 3122 σπίτια, ενώ στην ύπαιθρο καταστράφηκαν 2248 και «βλάφτησαν» 2407. Σκοτώθηκαν συνολικά 550 άτομα και τραυματίστηκαν 816. Τις μεγαλύτερες καταστροφές έπαθε ο Κολομηδάδος, που καταστράφηκε οριστικά, και ο Αφαλώνας, επειδή μετά το σεισμό πυρκαγιά αποτελείωσε ό,τι έμεινε όρθιο.
Από τα 70 χωριά του νησιού μόνο 5 ή 6 δεν έπαθαν βλάβες. Εκτός από την πρωτεύουσα καταστράφηκαν και τα χωριά Μήθυμνα, Πέτρα, Μονή Λειμώνος, Καλλονή και Παράκοιλα. Διαρρήξεις του εδάφους παρατηρήθηκαν σε διάφορα μέρη, αλλά η σημαντικότερη ήταν αυτή που άρχιζε από τον κόλπο Καλλονής και έφτανε μέχρι την Αγία Παρασκευή, κατά μήκος ενός μικρού ποταμού. Οι μετασεισμικές δονήσεις κράτησαν μέχρι το Μάρτιο του 1868 και ορισμένες από αυτές έγιναν αισθητές στη Χίο και στη Σμύρνη
Ευχαριστούμε θερμά γιά τήν πληροφόρησι,
Κάποιες γραμμές, καί μέ αναφορά σας, συμπεριλαμβάνονται στήν αναθεωρημένη έκδοσι “Χρονικά τού Καιρού καί τού Κλίματος”, η οποία (πιθανότατα τόν Νοέμβριο 2020) θά αντικαταστήση τό ήδη υπάρχον στό http://www.ftiaxno.gr .