Μια πολύ αναλυτική ενημέρωση σχετικά με την καινούρια ασθένεια που μας ταλαιπωρεί (λίγους) σωματικά και (πάρα πολύ περισσότερους) ψυχολογικά δημοσίευσε ο παιδίατρος Τάσος Ναούμης, την οποία είχε την καλή διάθεση να μας στείλει ο γιος του Θέμις, ο οποίος μαζί με τη σύζυγό του υπηρέτησαν ως δάσκαλοι στο σχολείο του χωριού μας τη χρονιά του σεισμού και την επόμενη.
Αξίζει τον κόπο να την διαβάσουμε. Σίγουρα θα ωφεληθούμε.
Τον Θέμη τον ευχαριστούμε πολύ για το ενδιαφέρον και την αγάπη που με πολλούς τρόπους έδειξε και δείχνει για το χωριό μας.
Γράφει ο Τάσος Ναούμης / παιδίατρος tanaoum@otenet.gr.
Επιβεβαιώθηκε με τον πιο πανηγυρικό τρόπο ότι τα μικρόβια διανύουν μεγάλες αποστάσεις και δεν αναχαιτίζονται στα σύνορα. Δεν πέρασε μια εβδομάδα από την εμφάνιση του νέου κορονοϊού Covid-19 στην Ιταλία και έφθασε το πρώτο κρούσμα στην χώρα μας.
Το ενδεχόμενο να βρισκόμαστε στην αρχή μιας επιδημίας, προκάλεσε μεγάλη ανησυχία ίσως και πανικό στους πολίτες. Είναι η ανησυχία τους δικαιολογημένη;
Η επιδημία που από τριμήνου ταλανίζει την Κίνα, μας παρέχει πλούσιες και χρήσιμες πληροφορίες για την συμπεριφορά του νέου ιού: 1) Ο ιός μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. 2) Μεταδίδεται σε απόσταση μικρότερη του ενός μέτρου, με σταγονίδια που διασπείρονται από τον άρρωστο με τον βήχα και το φτέρνισμα. 3) τα σταγονίδια προσβάλουν απ’ ευθείας τους υγιείς ή επικάθονται σε επιφάνειες (πόμολα, κουμπιά συσκευών κλπ) όπου ο ιός διατηρείται 4-5 ημέρες (μέχρι και 9 ημέρες σε υγρές επιφάνειες). Από τις μολυσμένες επιφάνειες φθάνει στους υγιείς με τα χέρια τους, όταν ακουμπούν το στόμα, την μύτη και τα μάτια. Ο ιός ενδέχεται να μεταδίδεται πριν ακόμη εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα της αρρώστιας. Ο ιός μάλλον δεν παραμένει αιωρούμενος στον αέρα 4) Ένας ασθενής μπορεί να μολύνει 2.2 υγιείς – για σύγκριση ένας γριπωμένος κολλάει 1.3 άτομα και ένας με ιλαρά 12 άτομα! 5) Ο ιός προσβάλει όλες τις ηλικίες 6) Σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας τα συμπτώματα εμφανίζονται 2-10 ημέρες μετά από την επαφή με το μικρόβιο. Οι Κινέζοι και οι Κάτω χώρες εκτιμούν ότι εμφανίζεται 5 ημέρες μετά την μόλυνση. Διεθνώς αναγνωρίζεται ως όριο ασφαλείας οι 14 ημέρες. 6) Η αρρώστια εμφανίζεται με συμπτώματα κοινής γρίπης και δυσκολεύει την διάγνωση 7) Νέα συμπτώματα μπορεί προοδευτικά να εμφανιστούν στον ίδιο ασθενή με την πάροδο των ημερών 8) Στα εκατό άτομα που μολύνονται από τον ιό, τα ογδόντα εμφανίζουν ήπια συμπτώματα, που θυμίζουν απλό κρυολόγημα: συνάχι, πονόλαιμο, φτερνίσματα, βήχα, κεφαλόπονο. Τα δεκαπέντε θα νοσήσουν πιο σοβαρά με βήχα πυρετό και διπλή πνευμονία. Τα πέντε θα νοσήσουν βαριά, με αναπνευστική δυσκολία, και από αυτά, τα τρία θα πεθάνουν 9) Αιτία θανάτου είναι είτε η βαριά αναπνευστική ανεπάρκεια είτε η ταυτόχρονη ανεπάρκεια και άλλων ζωτικών οργάνων. 10) Υπάρχει ειδικό τεστ που επιτρέπει την διάγνωση μέσα σε 3-5 ώρες. 11) Η βαρύτητα της νόσου αυξάνεται με την ηλικία. Περισσότερο κινδυνεύουν οι παππούδες και σχεδόν καθόλου τα εγγόνια. Σε παιδιά μικρότερα των 15 ετών δεν καταγράφτηκαν (μέχρι σήμερα) ούτε βαριά περιστατικά, ούτε θάνατοι. 12) Εκτός από τους ηλικιωμένους κινδυνεύουν επίσης να αρρωστήσουν βαριά και όσοι νεότεροι έχουν χρόνια και σοβαρά προβλήματα υγείας. 13) Δεν υπάρχει φάρμακο που να σκοτώνει τον ιό. Η θεραπεία συνίσταται στην υποστήριξη της λειτουργίας των ζωτικών οργάνων των βαρέως πασχόντων. 14) Η επιδημία είναι σε εξέλιξη και δεν μπορεί κανένας να προβλέψει εάν και πότε θα τελειώσει. Βασιζόμενοι στα παραπάνω δεδομένα οδηγούμαστε σε ορισμένες διαπιστώσεις.
Διαπίστωση πρώτη: όσο περισσότερο διαρκεί η επιδημία, τόσο περισσότεροι θα νοσήσουν και τόσο περισσότεροι θα πεθάνουν. Εάν για παράδειγμα νοσήσουν όλοι οι κάτοικοι του Κιλκίς (30000 κάτοικοι), θα πεθάνουν περίπου 900 άτομα. Στην πλειοψηφία τους θα είναι ηλικιωμένοι και ανήκοντες σε ευπαθείς ομάδες. Πολλά άτομα θα χρειαστούν νοσηλεία σε ειδικευμένες νοσοκομειακές μονάδες και μονάδες εντατικής νοσηλείας (μεταξύ των θυμάτων θα υπάρχουν και γιατροί, οι οποίοι σπάνια τηρούν τις κατευθυντήριες οδηγίες). Ευτυχώς που οι κορονοϊοί δεν αφανίζουν χωριά και πολιτείες όπως θα συνέβαινε σε μια επιδημία πανούκλας, οπότε το σενάριο αυτό δεν είναι ρεαλιστικό. Τονίζει όμως, με την δύναμη των αριθμών, την σοβαρότητα του προβλήματος.
Να τι λένε (πάλι) οι αριθμοί για τους κορονοϊούς: Η επιδημία SARS διήρκησε από το 2002 έως το 2003 και προκάλεσε παγκοσμίως 774 θανάτους σε 8096 ασθενείς (θνητότητα 9,5%) https://www.who.int/csr/sars/country/table2004_04_21/en/ Η επιδημία MERS που εξακολουθεί να είναι σε εξέλιξη, έχει προκαλέσει 858 θανάτους σε 2494 ασθενείς σε 27 χώρες, από το 2012 μέχρι σήμερα (θνητότητα 34,3%) https://www.who.int/emergencies/mers-cov/en/ Η επιδημία SARS και MERS προκλήθηκαν και οι δυο από κορονοϊούς. Ο καινούργιος Covid-19 σκότωσε 2769 άτομα από 81245 ασθενείς σε 39 χώρες από τον Δεκέμβριο 2019 μέχρι την 27 Φεβρουάριου 2020 (θνητότητα 3.4%) https://experience.arcgis.com/experience/685d0ace521648f8a5beeeee1b9125cd
Διαπίστωση δεύτερη: Η αρρώστια επειδή πράγματι μπορεί να προκαλέσει ιατρικά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, δικαιολογεί την λήψη δυσάρεστων μέτρων από την πολιτεία. Ενίοτε τα μέτρα αυτά μπορεί να προκαλούν απορίες όπως για παράδειγμα γιατί να απαγορεύονται οι καρναβαλικές εκδηλώσεις ενώ επιτρέπονται οι ποδοσφαιρικές συναντήσεις.
Διαπίστωση τρίτη: ο νέος κορονοϊός προκαλεί μικρότερη θνησιμότητα από τους άλλους γνωστούς κορονοϊούς
Διαπίστωση τέταρτη: ο νέος ιός είναι εξαιρετικά μεταδοτικός και προσβάλει ταχύτατα μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων από ότι οι άλλοι κορονοϊοί, με αποτέλεσμα να προκαλεί συνολικά περισσότερους θανάτους
Η εποχική γρίπη, που έχει κοινά συμπτώματα με τους κορονοϊούς, είναι μια ασύγκριτα μεγαλύτερη απειλή για την υγεία των ανθρώπων. Η τελευταία αναφορά του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας εκτιμά (δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή) ότι πεθαίνουν από γρίπη τουλάχιστον 290.000 άνθρωποι παγκοσμίως ανά έτος. https://www.who.int/news-room/detail/14-12-2017-up-to-650-000-people-die-of-respiratory-diseases-linked-to-seasonal-flu-each-year Στην δε Ελλάδα έχουμε μέχρι σήμερα περισσότερους από 60 νεκρούς λόγω γρίπης. Υπάρχει βέβαια μια διαφορά. Η γρίπη διαρκεί περίπου τρεις μήνες /ετος ενώ ο κορανοϊός μπορεί να παραμείνει για μήνες (όπως ο SARS) ή για χρόνια (όπως ο MERS).
Διαπίστωση πέμπτη: η γρίπη προκαλεί κάθε χρόνο πολύ περισσοτέρους θανάτους από ότι όλοι μαζί οι κορονοϊοί μέσα σε μια εικοσαετία. Επομένως με βάση την λογική, η γρίπη είναι η πραγματική απειλή και όχι ο κορονοϊός. Την γρίπη την υποτιμούμε ίσως επειδή είμαστε εξοικειωμένοι μαζί της. Τον κορονοϊό αντιθέτως τον αντιμετωπίζουμε με δέος, ίσως επειδή, μας είναι ακόμη άγνωστος, εξωτικός και μυστηριώδης.
Διαπίστωση έκτη: αφού δεν υπάρχει θεραπεία, η μόνη ελπίδα είναι ο περιορισμός της διασποράς του κορονοϊού.
Το υπουργείο υγείας προτείνει μέτρα υγιεινής που, αν και δεν σκοτώνουν το μικρόβιο, στοχεύουν πραγματι στον περιορισμό της διασποράς του. Περιλαμβάνουν πλύσιμο χεριών, κάλυψη μύτης και στόματος κατά την διάρκεια του βήχα και του φτερνίσματος, καθαρισμό επιφανειών με αλκοολούχα διαλύματα, χρήση μάσκας και τήρηση αποστάσεως ασφαλείας ενός μέτρου από τους ασθενείς. https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-dhmosias-ygieinhs/metadotika-kai-mh-metadotika-noshmata/c388-egkyklioi/6652-odhgies-prostasias-apo-anapneystikh-loimwksh-apo-to-neo-koronaio Τα μέτρα αυτά α) περιορίζουν την πιθανότητα να προσβληθούν οι υγιείς β) μειώνουν την πιθανότητα διασποράς του μικροβίου από τους ασθενείς γ) προστατεύουν το σύστημα υγείας από την πλήρη κατάρρευση, επιβραδύνοντας την εξάπλωση του μικροβίου δ) με αυτόν τον τρόπο κάνουν το σύστημα υγείας πιο αποτελεσματικό και πιο χρήσιμο για τους πολίτες. Τελικά η λήψη μέτρων μπορεί να αποτρέψει το υγειονομικό χάος και να κάνει την κατάσταση διαχειρίσιμη. Αποτελεσματικότερα συμπεριφέρονται οι δομές υγείας όταν αρρωσταίνουν λίγοι άνθρωποι κάθε ημέρα, ενώ γίνονται αναποτελεσματικές και επικίνδυνες όταν αρρωσταίνουν χιλιάδες άνθρωποι ταυτοχρόνως.
Διαπίστωση έβδομη: για να είναι τα μέτρα αποτελεσματικά, θα πρέπει όλοι οι πολίτες να συμμορφώνονται προς τις οδηγίες και κυρίως οι ασθενείς. Και ιδού γιατί:
Αναφέρθηκε ήδη ότι το 80% των αρρώστων θα νοσήσει ελαφρά. Αυτοί είναι που θα μεταδώσουν τον ιό στην κοινότητα και θα αποτελέσουν κίνδυνο θανάτου για τους ηλικιωμένους και τις ευπαθείς ομάδες. Και επειδή θα είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς τα συμπτώματα της ήπιας γρίπης από τα συμπτώματα της ήπιας λοιμώξεως από κορονοϊό, αποτελεί ύψιστη πράξη κοινωνικής ευθύνης το να εφαρμόζει σχολαστικά όλες τις οδηγίες κάθε ασθενής που παρουσιάζει λοίμωξη αναπνευστικού: Να ορθώνει τον αγκώνα όταν βήχει, να χρησιμοποιεί μαντήλι μίας και μοναδικής χρήσεως για τον καθαρισμό της μύτης, να φορά προστατευτική μάσκα, να πλένει τα χέρια του και να αυτοπεριορίζεταιι στο σπίτι του. Να μην πηγαίνει ο εργαζόμενος, που ασθενεί ελαφρά, στην δουλειά του και να μην πηγαίνει ο μαθητής που εμφανίζει ήπια συμπτώματα στο σχολείο.
Επίσης όποιος, μετά από ταξίδι, παρουσιάζει πυρετό-βήχα-πονόλαιμο, δεν θα πρέπει να παρουσιάζεται αυθορμήτως για εξέταση στις δομές υγείας. Διότι σε περίπτωση που έχει προσβληθεί από κορονοϊό υπάρχει κίνδυνος να διασπείρει το μικρόβιο σε ιατρεία και νοσοκομεία, όπως συνέβη στην Ιταλία όπου χάθηκε ο έλεγχος. Επομένως όσοι επιστρέφουν από ταξίδι θα πρέπει πρώτα να ενημερώνουν τηλεφωνικά τις ιατρικές μονάδες, οι οποίες αφού αξιολογήσουν την κατάσταση θα προτείνουν τον ασφαλέστερο τρόπο μεταφοράς του ασθενούς σε εξειδικευμένα ιατρεία.
Διαπίστωση όγδοη: οι έκτακτες συνθήκες μάς θέτουν προ των προσωπικών μας ευθυνών. Ο υγιής έχει την ευθύνη να ακολουθεί πιστά τις οδηγίες που του δίδουν, για να μην αρρωστήσει. Ο ασθενής έχει την ευθύνη να μην μολύνει τους συμπολίτες του με τα μικρόβια που κουβαλάει. Δεν είναι υποχρέωση του κράτους να επιβάλει, δια ροπάλου, την χρήση υγειονομικής μάσκας σε κάθε πολίτη που αρρωσταίνει.
Και κάτι τελευταίο: οι επιδημίες ελέγχονται με την πιστή εφαρμογή των προβλεπόμενων μέτρων και όχι με εισβολές στα σουπερμάρκετ για προμήθεια τροφίμων. Η επιδημία απαιτεί ψυχραιμία και όχι πανικό.
