Με αφορμή την εκδήλωση του Συλλόγου Βρισαγωτών της Αθήνας. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο ΕΜΠΡΟΣ
Οι Βρισαγώτες για την ανασκαφή στα Ροδαφνίδια
Την 1-12-2019 παρακολούθησα στην Αθήνα τη θαυμάσια ομιλία “Η Παλαιολιθική ανασκαφή στο Λισβόρι, γιατί μας ενδιαφέρει”, της καθηγήτριας Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Νένας Γαλανίδου, προσκεκλημένης από τον δραστήριο και φιλόμουσο “Σύλλογο Βρισαγωτών Λέσβου Αθήνας” στην όμορφη, λειτουργική και ευρύχωρη αίθουσά του.
Η Γαλανίδου πραγματοποίησε έρευνες πεδίου στην Ελλάδα και Κροατία, συμμετέχει σε διεθνή προγράμματα μελέτης Παλαιολιθικής και Μεσολιθικής Αρχαιολογίας της ΝΑ Ευρώπης και διευθύνει Παλαιολιθικές έρευνες με ανασκαφές σε ένα σπήλαιο στο νησί Κυθρό του νομού Λευκάδας (Μέση Παλαιολιθική Εποχή) και στα Ροδαφνίδια (Κατώτερη Παλαιολιθική Εποχή) σε ένα ελαιώνα κοντά στις θερμοπηγές Λισβορίου αποκαλύπτοντας την Παλαιολιθική κληρονομιά της Λέσβου.
Το χωριό Λισβόρι της νοτιοανατολικής ακτής του Κόλπου Καλλονής παραπέμπει, ως “της Λέσβου το όριον”, στο όνομα της πόλης Λέσβου στο κέντρο του νησιού, η οποία πόλις πήρε το όνομά της, όπως και η νήσος Λέσβος, από τον Θεσσαλό Λέσβο, τον γιο του Λαπίθου, εγγονό του Αιόλου και δισέγγονο του Ιππότου, ο οποίος παντρεύτηκε την Μήθυμνα, μία από τις έξι κόρες του Μάκαρα, του πρώτου βασιλιά του νησιού, ενώ τα τοπωνύμια “Λεσβάς” της Ερεσού και “Λεσβάδος” του Μανταμάδου παραπέμπουν μόνο στο όνομα της νήσου Λέσβου. (Αριστείδης Κυριαζής “Κόλπος Καλλονής Λέσβου-Ιστορική Περιήγηση”, Εκδόσεις “Μύθος”, σ. 206-211).
Τα απολιθωμένα δένδρα της Δυτικής Λέσβου έχουν ηλικία είκοσι εκατομμυρίων ετών και το Αιγαίο πέλαγος σχηματίστηκε με την καταβύθιση της χερσαίας έκτασης της “Αιγηίδος” πριν από τρία εκατομμύρια χρόνια, ενώ πριν από δύο εκατομμύρια μέχρι και πριν από δώδεκα χιλιάδες χρόνια οι “ανθρωπίδες”, οι πρόγονοι του ανθρώπου, μετανάστευαν από την Αφρική στην Ευρώπη.
Όπως προέκυψε από τις ανασκαφές στα Ροδαφνίδια που πραγματοποιεί από το 2012 το Πανεπιστήμιο Κρήτης, με υπεύθυνη την Νένα Γαλανίδου, εδώ και πάνω από 500.000 μέχρι και πριν από 125.000 χρόνια, πέρασαν από τα Ροδαφνίδια Λισβορίου οι ανθρωπίδες, περπατώντας τη Λέσβο, η οποία τότε ήταν χερσόνησος της Μικρασίας.
Το 2000 είχε προηγηθεί ανακοίνωση με πειστήρια παρουσίας προγόνων του ανθρώπου στα Ροδαφνίδια από τους ερευνητές Μάκη Αξιώτη, Χ. Β. Χαρίση, P. Durand και Τ. Β. Χαρίση (Ίχνη Παλαιολιθικής εγκατάστασης στη Λέσβο, “Αρχαιολογία και Τέχνες”).
Η Νένα Γαλανίδου, κατά την ομιλία της, μάς ενημέρωσε για τα πλούσια ευρήματα της ανασκαφής στα Ροδαφνίδια εξηγώντας σχετικές διαφάνειες και μαζί με την ενδιαφέρουσα συζήτηση, μάς ταξίδεψε στο παρελθόν εκθέτοντας το όραμα της ομάδας της για το μέλλον της ανασκαφής και την οργανική σύνδεση με την αειφόρο ήπια ανάπτυξη της Λέσβου, υποστηρίζοντας ότι τα Ροδαφνίδια έκρυβαν ευρήματα που άλλαξαν την ιστορία του Αιγαίου και τοποθέτησαν τη Λέσβο στην παγκόσμια συζήτηση για την καταγωγή και εξέλιξη του ανθρώπου, τις πρώιμες μεταναστεύσεις και τις απαρχές της κατοίκησης στην Ευρώπη, τονίζοντας ότι αρχαιολόγοι και φοιτητές αρχαιολογίας από διάφορα μέρη του κόσμου δουλεύουν κάθε χρόνο σε συνεργασία με τους κατοίκους και τους τοπικούς φορείς ώστε να αναδειχθεί ο χώρος με σεβασμό στο περιβάλλον.
Κατά την Γαλανίδου τα εργαλεία της αμφίπλευρης επεξεργασίας λίθων με παρόμοιους εργαλειακούς τύπους των πρώτων μεταναστών του Αιγαίου, οι Homo erectus, Homo heidelbergensis, πρώιμοι Homo neanderthalensis ή άλλο είδος, βρίσκονται σε λιγοστές θέσεις στην Ελλάδα, κοντά στις όχθες του Λούρου ποταμού στην Ήπειρο, στη Σιάτιστα της Δυτικής Μακεδονίας και στη Λευκάδα, πουθενά ωστόσο δεν απαντώνται σε τέτοια έκταση όπως στη Λέσβο.
Επίσης για τον εικονιζόμενο Αχελαίο χειροπέλεκυ των μεταναστών της Κατώτερης Παλαιολιθικής Εποχής, που ανασύρθηκε το 2015 από το όρυγμα ΧΧ στα Ροδαφνίδια, αλλά και για τους πολλούς άλλους από τα εκεί διάφορα ορύγματα, τόνισε ότι όπως το σύγχρονο παραλληλεπίπεδο κινητό τηλέφωνο συμπυκνώνει τις μέχρι σήμερα τεχνολογικές ηλεκτρονικές κατακτήσεις, έτσι και ο τριγωνικός αμφίπλευρα επεξεργασμένος λίθινος αμυγδαλοειδής χειροπέλεκυς αντιπροσωπεύει τη μέχρι πριν από μισό εκατομμύριο χρόνια γνωστή τεχνογνωσία, η οποία εκμεταλλεύτηκε τη σοφία της μαθηματικής συμμετρίας και την αποτελεσματική συνισταμένη των φυσικών δυνάμεων που ασκούσαν οι ανθρωπίδες στον χειροπέλεκυ και μεταφερόταν στην ακμή του, προκειμένου χρησιμοποιώντας τον επιδέξια ως εργαλείο να καλυτερεύσουν τη ζωή τους.
Αριστείδης Κυριαζής
aristeidis2007@gmail.com
